„Auðvitað er maður sár og ég veit að mörgum Eyjamönnum finnst í besta falli skrýtið að á 60 ára afmælisári Surtseyjargossins sé Umhverfisstofnun að pakka niður og flytja starfsemi sína frá Vestmannaeyjum á höfuðborgarsvæðið frá og með 1. janúar næstkomandi. Mörgum þykir þessar kveðjur eins og hnífur í bakið á Eyjamönnum sem geta framvegis einungis fylgst með viðgangi eyjarinnar í gegnum sjónauka suður á Heimaey eða í gegnum vefmyndavél á vef Umhverfisstofnunarinnar,“ segir Hörður Baldvinsson, framkvæmdastjóri Þekkingarseturs Vestmannaeyja um þessa ákvörðun stofnunarinnar.
Finnst Herði þetta kaldar kveðjur. „Eins og þeir sem eldri eru muna, voru það Eyjamenn sem stóðu vaktina á meðan á Surtseyjargosinu stóð. Hafa alla tíð verið boðnir og búnir að aðstoða vísindamenn við að komast til og frá eynni eftir þörfum. Þegar Svandís Svavarsdóttir, þáverandi umhverfisráðherra ávarpaði gesti við opnun Surtseyjarstofu í Vestmannaeyjum 2.júlí 2010 sagði hún meðal annars: „Surtsey er annað svæðið á Íslandi sem er samþykkt á heimsminjaskrá UNESCO, en Þingvellir voru samþykktir árið 2004 sem einstakur staður menningarminja. Surtsey er í dag á heimsminjaskrá ásamt 176 öðrum náttúruminjasvæðum um allan heim. Surtseyjarstofa er komin til að vera í Vestmannaeyjum.“
Svikin loforð
Hörður sagði að síðustu fjögur til fimm ár hafi Surtseyjastofa undir hatti Umhverfisstofnunar verið með skrifstofu hér í Eyjum. Þó einungis til málamynda og hafi starfsmenn stofnunarinnar komið æ sjaldnar séð ástæðu til að heimsækja Vestmannaeyjar. „Þegar hagræðingarhnífurinn fer á loft í ríkisrekstrinum er auðveldast að draga saman úti á landsbyggðinni og skera niður þar. Stóru loforðin um að Surtseyjarstofa og rannsóknir tengdar henni yrðu ávalt í Vestmannaeyjum eru löngu gleymd. Þeir sem vilja fræðast um eyna þurfa að fara í höfuðborgina til þess.“
Hörður segir þetta skjóta skökku við á allan hátt. „Surtsey er við bæjardyr okkar. Eyjan og friðlandið umhverfis hana er skráð á heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna sem einstakur staður náttúruminja á heimsmælikvarða sem við höfum ekkert lengur með að gera.“
Stöndum saman Eyjamenn?
„Samkvæmt stofnsamþykktum sem undirritaðar voru á sínum tíma segir: -Til ráðgjafar um málefni friðlandsins er ráðgjafanefnd Surtseyjar sem er skipuð sex fulltrúum. Fulltrúar nefndarinnar eru frá Umhverfisstofnun, Surtseyjarfélaginu, Náttúrufræðistofnun Íslands, Hafrannsóknastofnun og Vestmannaeyjabæ,“ segir Hörður og bendir á þetta sé ekki einsdæmi.
„Á vef Umhverfisstofnunar og á vef Surteyjafélagsins (surtsey.is) er hvergi minnst á aðkomu Vestmannaeyjabæjar að ákvarðanatöku um málefni Surtseyjar. Er ekki kominn tími til að við Eyjamenn stöndum vörð um hagsmuni Vestmannaeyja og látum það okkur varða þegar fyrirtæki og stofnanir sem hyggjast leggja niður starfsemi hér og flytja upp á fastalandið í hagræðingarskyni?“
Hörður bendir á að nýlega lagði verkfræðistofan Mannvit niður starfsemi í Eyjum vegna verkefnisskorts og ekki megi gleyma Matís sem hætti starfsemi hér fyrr á árinu af sömu ástæðu. „Furðulegt að Matís hafi ekki næg verkefni í Vestmannaeyjum sem byggir á framleiðslu matvæla. Þá er sýslumaðurinn í lausu lofti. Er á Hvolsvelli í augnablikinu. Verður hann staðsettur þar í framtíðinni? Hvað með Hafró? Annar starfsmaðurinn hefur sagt upp. Verður annar ráðinn hingað til Eyja? Það er með ólíkindum að opinberar eða hálf opinberar stofnanir sjái sér ekki hag í því að vera með öfluga starfsemi í stærstu verstöð landsins. Við Eyjamenn þurfum stöðugt að vera á tánum til að tryggja að opinber störf flytjist ekki í burtu án þess að spyrna við fótum,“ sagði Hörður að endingu.
